Historia Krynicy

Krynica, pod dawną nazwą Krzenycze, oznaczającą zdrój lub źródło, istniała już przed rokiem 1547. Świadczy o tym przywilej nadania sołectwa w tej miejscowości dla Danka z Miastka (dzisiejszy Tylicz).

Wody mineralne znane były już w XVIII wieku, w roku 1788 Baltazar Hacqet, profesor uniwersytetu lwowskiego, dokonał rozbioru chemicznego zdroju głównego. W roku 1973 ówczesny komisarz cyrkularny, Franciszek Stix von Saunbergen, nabył dzisiejszy zdrój główny oraz przyległe do niego grunty. Zbudował tam mały drewniany domek, który posłużył jako pierwszy zakład kąpielowy. Ten moment uważa się jako początek rozwoju uzdrowiska w Krynicy.

Dzięki staraniom profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego, J.A Schultesa, który dokonał dokładnej analizy wody ze Zdroju Głównego, Rząd Gubernialny wydał dnia 13.06.1807 restrykt powołujący Zakład Zdrojowo- Kąpielowy. W tym czasie Krynica została uznana za miejscowość klimatyczną.

Wojny napoleońskie, kongres wiedeński, epidemia cholery, oraz niedołężna administracja uzdrowiskiem doprowadziła w roku 1852 do jego upadku. Z powodu braku chętnych do dzierżawienia uzdrowiska, było ono administrowane przez Prefekturę Dóbr Muszyńskich.

Jedną z ważniejszych dla Krynicy dat jest 10.10.1857. W tym dniu do uzdrowiska przyjechała komisja z prof. dr Józefem Dietlem na czele. Niezaprzeczalną i nigdy niezapomnianą zasługą Dietla jest skuteczne „wskrzeszenie” uzdrowiska z całkowitego upadku. Plan ratowania i rozwoju Krynicy opracował Prof. Dietl, który zwiedził i zapoznał się szczegółowo z problematyką uzdrowisk europejskich. Projekt został przyjęty i zatwierdzony przez rząd i zaczęto go realizować, nad czym czuwał osobiście. Reklamował on uzdrowisko i posyłał na leczenie swoich licznych pacjentów z Krakowa. Stałym lekarzem uzdrowiskowym został dr Michał Zieleniewski, który pełnił tę funkcję przez 30 lat. W tym czasie powstały obiekty takie jak: Stare Łazienki Mineralne, Stare Łazienki Borowinowe, Dom Zdrojowy, drewniana Pijalnia Główna wraz z Deptakiem, liczne pensjonaty oraz Teatr Modrzewiowy. W 1861 r. mgr Hugon Nitribitt otrzymał rządową koncesję na otwarcie apteki. Sprzedawał on olejek balsamiczny, który otrzymywał z młodych świerków, oraz tzw. kołaczyki mineralne, które przyrządzał na wzór pastylek z Ems i Gleichelbergu. Oba te produkty stanowiły specjalność uzdrowiska krynickiego. Również w tym roku otwarto zakład gimnastyczny.

Dom zdrojowy oddano do użytku w 1889 r., a kościół rzymsko-katolicki w 1891, gdyż kaplica w Parku Zdrojowym nie mogła pomieścić licznych wiernych. Wzrost zainteresowania Krynicą doprowadził do coraz większego braku wody mineralnej do kąpieli. Ministerstwo Rolnictwa delegowało komisję z prof. E. Korczyńskim, następcą prof. Dietla, do zbadania problemów uzdrowiska. Efektem pobytu komisji było oddanie zdrojowiska w zarząd Departamentu Sanitarnego Namiestnictwa, dr. J. Merunowiczowi. W 1900 roku doprowadzono do Zakładu wodę źródlaną do picia wodociągiem ze stoku góry Huzary, oraz oddano pięć studzien usytuowanych w różnych częściach miasta. Z powodu wzrastającej ilości kuracjuszy, do kabin kąpielowych doprowadzano wodę ze Zdroju Józefa i Słotwinki. W W roku 1904 doprowadzono wodociągami wodę słodką do mycia i spłukiwania wanien, aby oszczędzać wodę mineralną, której było coraz mniej z powodu wzrastającej ciągle ilości kąpieli. 28.07.1900 roku w obecności 50 lekarzy i chorych, odsłonięto w Krynicy pomnik prof. Józefa Dietla – ojca balneologii polskiej. Na pomniku widnieje napis: „WSKRZESICIELOWI SWEMU WDZIĘCZNA KRYNICA”.

W roku 1908 zainstalowano światło elektryczne oraz włączono Krynicę do międzymiastowej sieci telefonicznej, a w 1911 roku wybudowano kolej normalnotorową z Muszyny do Krynicy. W roku 1909 do Krynicy przyjechał prof. Zuber z dr. Laszczem, przedsiębiorcą wiertniczym, w celu poszukiwania wody mineralnej za pomocą głębokich wierceń.

Prawa miejskie uzyskała Krynica dopiero w roku 1911. Kolejnym ważnym wydarzeniem było przeprowadzenie robót wiertniczych przez inż. Mrazka i Kostkiewicza z Jasła w miejscu wskazanym przez prof. geologii Rudolfa Zubera. Pierwszy odwiert o głębokości 188 m udostępnił szczawę żelazistą, a drugi o głębokości 810 m, odwiercony w roku 1914, udostępnił szczawę alkaliczno-słoną pod nazwą Zdrój Zubera. Zaprojektowano budowę łazienek centralnych wg projektu architekta Branga, niestety wybuch I wojny światowej nie pozwolił zrealizować planów. Przez cały czas trwania wojny Zakład działał w odmiennych warunkach, a dopiero po odrodzeniu Państwa Polskiego uzdrowisko zaczynało powoli normalnie funkcjonować.

Pod koniec XIX w. Krynica była modnym miejscem pobytu i spotkań wielu sławnych Polaków. Bywali tu między innymi: J. Matejko, A. Grottger, H. Sienkiewicz, J.I. Kraszewski. W okresie międzywojennym przebywali tu również: L. Solski, H. Modrzejewska, W. Reymont, J. Tuwim, K. I. Gałczyński, J. Kiepura (który miał tu własną willę „Patria”).

Do częstych pobytów Kiepury w Krynicy nawiązują organizowane obecnie festiwale „Arii i pieśni” nazwane jego imieniem. W Teatrze Modrzewiowym, który niestety się spalił w roku 1943, występowali L. Solski i H. Modrzejewska.

Krynica znana jest również z twórczości ludowego malarza Nikifora zwanego Krynickim, którego prymitywistyczne dzieła stanowią prawdziwą rewelację.

Nikifor Krynicki, a właściwie Epifan Drowniak, był malarzem prymitywistą nieodłącznie związanym z Krynicą. Tworzył on w latach 50-tych oraz 60-tych. Dzisiaj trudno wyobrazić sobie Krynicę bez jego prymitywnych, naiwnych obrazków, które zdobią Muzeum jego imienia, które zostało uruchomione w 1995r. w budynku „Romanówka”.

Po I wojnie światowej uzdrowisko przejęły władze polskie. Odrestaurowano wtedy część obiektów oraz wybudowano wiele nowych, jak np.: Nowe Łazienki Mineralne, pensjonat Lwigród, Nowy Dom Zdrojowy, schronisko na Jaworzynie Krynickiej, kolejkę na Górę Parkową, stadion zimowy oraz tor saneczkowy. Krynica stała się również ośrodkiem sportów zimowych. Odbyły się tu m.in. Mistrzostwa Europy w saneczkarstwie i Mistrzostwa Świata w hokeju na lodzie.

W roku 1919 na wczasy lub leczenie przybyło do Krynicy 10 tysięcy osób, a w roku 1938 liczba ta wzrosła do 40 tysięcy rocznie. Rozwój uzdrowiska przerwały II wojna światowa oraz okres okupacji.

Po wojnie nastąpiła rozbudowa kurortu, powstawały nowe sanatoria branżowe, efektowny zakład przyrodoleczniczy, pijalnia główna z salą koncertową, korty tenisowe, boiska. Krynica stała się znanym i modnym kurortem.

W roku 1997 powstała kolejka gondolowa na Jaworzynę (1114 m n.p.m.), co przyczyniło się do rozwoju Krynicy jako ośrodka narciarskiego.